Is roomboter gezond?

Is roomboter gezond of niet? Het is moeilijk om je een mening te vormen over de gezondheidsvoordelen van roomboter. Er zijn veel tegenstrijdige berichten over en de partijen staan lijnrecht tegenover elkaar. Roomboter bevat verzadigde vetten en deze worden gezien als de veroorzaker van hart- en vaatziekten. Maar is dit wel zo?

Een aantal onderzoeken zijn al tientallen jaren geleden gedaan en er zijn nu veel nieuwe onderzoeken gedaan, die veel nauwkeuriger zijn uitgevoerd. De wetenschap staat niet stil en we weten nu meer over vetten, cholesterol en de invloed hiervan op het hart. We zetten alle informatie overzichtelijk voor je op een rijtje, zodat je hopelijk meer duidelijkheid krijgt over roomboter.

Waarom wordt roomboter afgeraden?

Het lijkt wel of er oorlog wordt gevoerd tegen producten die vet bevatten, dus ook tegen roomboter. Vet is slecht, punt. Als je de informatie leest op websites zoals die van het Voedingscentrum of het Gezondheidsplein, dan moet je vooral verzadigde vetten zoveel mogelijk mijden. En roomboter bevat veel verzadigde vetten.

Als je de hoeveelheid vetten van verschillende soorten boter naast elkaar zet, dan kun je dit duidelijk zien.

Soort boter	Verzadigd vet per 100 gram
Roomboter	53 gram
Margarine	19 gram
Light margarine	6 gram
Halvarine	12 gram

Nu eet je geen 100 gram boter per dag. Maar als je zes boterhammen op een dag eet, krijg je via roomboter toch 16 gram verzadigde vetten binnen, terwijl dit bij margarine slechts 6 gram is.

Nu is het dus de vraag of verzadigde vetten zo slecht zijn. Deze vetten zitten voornamelijk in dierlijke producten, zoals volle melk, vette kaas en vet vlees. Maar ook in sommige plantaardige producten, zoals palmolie en kokosvet. In koek en gebak wordt ook verzadigd vet gebruikt. Vanuit de meeste instellingen die zich met gezonde voeding bezighouden, wordt aangeraden deze producten te vermijden.

Als volwassene is het advies dat maximaal 10% van de calorieën die je elke dag binnenkrijgt, uit verzadigde vetten mag bestaan, wat neerkomt op gemiddeld 20 gram. Door dagelijks roomboter te gebruiken, zou je hier al snel bovenuit komen.

Waarom is verzadigd vet slecht?

Er zijn twee soorten vet: verzadigde en onverzadigde vetten. Vetten zijn opgebouwd uit vetzuren en deze bestaan weer uit atomen. Het verschil tussen deze twee soorten vetten komt door hoe deze atomen met elkaar verbonden zijn.

• Verzadigde vetten: de atomen liggen op een rij, het vet heeft dus structuur en dat is de reden dat deze vetten stevig zijn. Het smeltpunt is hoog.
• Onverzadigde vetten: de atomen zijn losser met elkaar verbonden, er zitten knikken in de verbindingen. Deze vetten kunnen vloeibaar zijn en hebben een laag smeltpunt.

Alle vetten die we kennen zijn nooit alleen verzadigd of onverzadigd, het zijn combinaties van deze vetsoorten. Je ziet wel dat dierlijke vetten voor het merendeel verzadigde vetten zijn, terwijl plantaardige vaker uit onverzadigde vetten zijn opgebouwd.

Nu komen we bij het punt, waarom deze verzadigde vetten slecht zouden zijn. Volgens een aantal wetenschappers verhoogt verzadigd vet het LDL cholesterol. Om te weten wat voor effect dat heeft, is het handig om te begrijpen wat cholesterol nu eigenlijk is, en wat het doet.

Wat cholesterol is

Cholesterol is een bouwstof. Het lichaam heeft het nodig om de cellen, hormonen en gal te maken en te onderhouden. Het wordt door het bloed vervoert en dat kan alleen als het gebonden is aan eiwitten. Dit zijn de lipoproteïnen. Er zijn twee soorten, het Hoge Dichtheid Lipoproteïne (HDL) en het Lage Dichtheid Lipoproteïne (LDL). Daarom worden de twee soorten cholesterol dus HDL en LDL cholesterol genoemd.

LDL cholesterol

Het eiwit LDL neemt het cholesterol mee naar de plekken in het lichaam waar het nodig is om weefsels te herstellen. Volgens sommige onderzoekers echter, kunnen de eiwitten blijven plakken in de binnenwand van je bloedvaten, als het LDL cholesterol te hoog is.

Waar er beschadigingen aan de celwand zijn, vormt zich een plak, waardoor de bloedvaten dicht zullen slibben. Dan heb je dus last van slagaderverkalking. De slagaderen kunnen te weinig bloed doorlaten en worden minder elastisch. Als er plots zo’n stukje plak loslaat, kan dit een blokkade veroorzaken, waardoor je een hartinfarct kunt krijgen. Dit is de reden waarom gezegd wordt dat het LDL cholesterol een rol speelt bij het ontwikkelen van hart- en vaatziekten.

HDL cholesterol

HDL is de opruimer, het haalt cholesterol uit het bloed weg en brengt het naar de lever. Deze breekt het af en de afvalstoffen worden door het lichaam uitgescheiden via de gal en de ontlasting. HDL beschermt hiermee dus het lichaam tegen aandoeningen aan het hart of de bloedvaten.

Voedingsadviezen op het gebied van vetten

De meeste voedingsadviezen gaan er dus vanuit dat LDL cholesterol slecht is en dat verzadigd vet bijdraagt aan een stijging van dit cholesterol. ​Volgens deze adviezen is roomboter niet gezond en is het raadzaam om minder verzadigd vet te eten. Vaak worden in plaats daarvan dan dieet- en lightproducten aangeraden.

Maar het is de vraag of dit een goed advies is. Dit is namelijk gebaseerd op gegevens, die verzameld werden tijdens een onderzoek uit de jaren vijftig. De onderzoeker verwerkte gegevens uit een groot aantal landen, maar trok zijn conclusie op basis van de gegevens van slechts 6 landen. De rest van de data paste niet bij zijn conclusie, dus die rekende hij gewoon niet mee.

Door zijn onwetenschappelijke manier van kijken naar de onderzoeksresultaten, kwam hij tot de “ontdekking” dat verzadigde vetten de achterliggende oorzaak waren van hartziekten. Hartinfarcten en het dichtslibben van aderen kwamen door het eten van vette producten en vooral door verzadigd vet. Ondanks dat het onderzoek niet correct was uitgevoerd, namen de meeste artsen en diëtisten de voedingsadviezen van deze onderzoeker over.

Vooral in de jaren ‘70 en ‘80 werd er met publieke voorlichtingscampagnes flink op gehamerd dat al het vet uit je dagelijkse voeding moest worden geschrapt. En zelfs nu nog blijft verzadigd vet het zwarte schaap van de familie.

De manier waarop het onderzoek toentertijd werd gedaan is volslagen onjuist. Toch bleven en blijven voedingsdeskundigen zich nog steeds baseren op deze gegevens, wat vreemd is. Als iemand nu op zo’n manier zijn onderzoek zou uitvoeren, zou het absoluut niet gebruikt worden en zou zijn manier van conclusies trekken veroordeeld worden. Helaas blijft dit oude onderzoek nog steeds zijn invloed uitoefenen, en dat terwijl er nu genoeg andere onderzoeken zijn gedaan, waarmee we tot andere resultaten zouden komen.

Recente (en goed uitgevoerde) onderzoeken naar de rol van vet

Vet in voeding wordt nu veel onderzocht, om er achter te kunnen komen wat nu precies de oorzaak is van aandoeningen aan het hart en de bloedvaten. Is vet de boosdoener?

Hartspecialist dokter DiNicolantonio denkt van niet. Hij is ervan overtuigd dat we de laatste honderd jaar veel meer koolhydraten zijn gaan eten. Voor 1900 waren er nauwelijks mensen met hartklachten en obesitas. Hij is van mening dat de richtlijnen wat betreft het eten van vet moeten worden aangepast en dat we beter de inname van koolhydraten kunnen beperken.

Vaak wordt aangeraden minder vet te eten. Toch zijn er ook genuanceerdere adviezen. Je zou vooral minder verzadigd vet moeten eten, en deze vervangen door onverzadigde vetten. Deze dragen sowieso bij aan een gezond hart- en vaatstelsel. Ze kunnen ervoor zorgen dat het LDL cholesterol omlaag gaat en het goede HDL omhoog. Het is belangrijk om de verzadigde vetten niet te vervangen door koolhydraten. Daarmee vergroot je juist de kans op hartaandoeningen.

Geen bewijs voor vet als de boosdoener

Maar of het klopt dat verzadigde vetten zozeer bijdragen aan het dichtslibben van vaten en klachten aan het hart, blijkt niet uit alle onderzoeken. In 2015 werden meerdere onderzoeken uitgevoerd. Het onderzoek van Hooper et al. (Reduction in saturated fat intake for cardiovascular disease. Cochrane Database Systematic Review, 2015) werd uitgevoerd onder meer dan 59.000 mensen.

De deelnemers kregen geen verzadigde vetten meer, deze werden vervangen door andere, gezonde vetten. Toch bleken er geen significante veranderingen voor te komen in het aantal sterfgevallen door hartaanvallen of beroertes.

Ook na een ander onderzoek uit 2015 van De Souza et al. (Intake of saturated and trans unsaturated fatty acids and risk of all cause mortality, cardiovascular disease, and type 2 diabetes) kon verzadigd vet niet als oorzaak van hartklachten worden vastgesteld. Er werden gegevens gebruikt uit 73 onderzoeken, met 90.500 tot 339.000 deelnemers. Er werd dus geen samenhang gevonden tussen het consumeren van verzadigd vet en hartziekten, diabetes 2 of beroertes.

Wat je hieruit kunt concluderen

Er zijn nu veel meer gegevens uit onderzoeken aanwezig om meer betrouwbare informatie te kunnen geven over de invloed van verzadigd vet op ons lichaam. Minder verzadigd vet consumeren blijkt geen effect te hebben op het krijgen van hartaandoeningen of sterfte hierdoor. Het is wel zo dat meervoudig onverzadigde vetzuren een positieve invloed hebben op je hart en vaatstelsel. Zorgen dat je hier meer van binnen krijgt, is dus goed voor je gezondheid.

Verzadigd vet is niet noodzakelijk slecht voor je. Het speelt net zo goed een rol in je lichaam als andere vetten. Daar de bijdrage van verzadigd vet neutraal is, kan het handig zijn om een deel van deze vetten te vervangen door meervoudig onverzadigde vetten, omdat deze echt een positief effect op je gezondheid hebben.

Uit de onderzoeken blijkt dat de uiterst negatieve opinie over verzadigde vetten niet gerechtvaardigd is. Het is zelfs zo dat deze vetten werkelijk een onderdeel zouden moeten zijn van een gezond eetpatroon. Je hoeft je dus geen zorgen te maken als je producten eet, zoals roomboter, die verzadigd vet bevatten.

De gezondheidsvoordelen van roomboter

De verzadigde vetten in roomboter hebben de volgende voordelen:

• Het lichaam kan verzadigde vetten gebruiken als brandstof, en omdat deze vetten langzaam worden vrijgegeven, krijg je daar langdurig energie van.
• Verzadigde vetten kunnen volgens sommige onderzoeken de balans tussen verschillende soorten cholesterol verbeteren. Het kan zelfs het “slechte” LDL cholesterol minder schadelijk maken.
• Het is goed voor je lever, je hart, de longen, je botten en je zenuwstelsel.
• Helpt gezonde en belangrijke vitamines door het lichaam te transporteren.

Roomboter bevat:

• Zowel korte- als middellange keten vetten. Deze worden door het lichaam op een andere manier omgezet dan andere vetten. Ze geven je een vol gevoel en stimuleren de vetverbranding.
• Het is rijk aan geconjugeerd linoleenzuur (CLA): dit is een vetzuur dat een positieve invloed heeft op je spijsvertering en helpt wanneer je snel wilt afvallen. Uit onderzoeken blijkt dat CLA beschermt tegen kanker.

Welke boter kun je het beste gebruiken?

Om te bakken:

Het beste is het om producten te gebruiken die zo min mogelijk bewerkt zijn, zoals:

• Roomboter: Dit is een natuurlijk product, dat al zijn waardevolle voedingsstoffen (vetten, mineralen en vitamines) nog bevat. Roomboter is niet alleen goed op brood, ook om te bakken is het prima. Het geeft je vlees, vis of vegetarische producten een lekkere smaak.
• Olijfolie: Dit natuurproduct is gezond, bevat veel onverzadigde vetten en veel vitamine E. Gebruik extra vierge olijfolie voor over salades. Beter is het om hier niet mee te bakken, deze soort kan minder goed tegen verhitting en dan gaan er voedingsstoffen verloren.
• Kokosolie: Ook kokosolie is een natuurproduct, dat veel verzadigd vet bevat (95%). Als je het gebruikt om te bakken, is de kokossmaak niet heel overheersend. Er wordt echter ook ontgeurd kokosvet verkocht.
• Ghee: Ghee is geklaarde boter. Het wordt gemaakt door boter tot 119 graden te verhitten, waardoor uiteindelijk puur botervet overblijft. Het heeft een hoger verbrandingspunt dan bijvoorbeeld roomboter, waardoor je er goed mee kunt wokken. Het is ook een gezond alternatief om mee te bakken.

Gebruik geen vloeibare bakboters in knijpflessen of margarine. Dit zijn allemaal sterk bewerkte producten, waaraan chemicaliën worden toegevoegd. Ze kunnen zelfs gevaarlijke transvetten bevatten. Je lichaam wordt hier alleen maar door belast.

Om te smeren:

• Roomboter: Roomboter is natuurlijk heerlijk op brood en is prima om regelmatig te gebruiken. Meer inspiratie nodig? Hier vind je nog 7 andere gezonde smeersels voor op je boterham.
• Margarine: Misschien denk je dat margarine ook van melk wordt gemaakt, maar dat is niet het geval. Het wordt gemaakt uit plantaardige oliën, onder andere zonnebloemolie of palmolie. Deze bevatten al geen gunstige verhouding aan vetten en vaak ook transvetten. Er worden chemische processen gebruikt om de boter te maken en margarine bevat veel onnatuurlijke ingrediënten, zoals conserveermiddelen en kleurstoffen. De vitamines die het bevat worden er aan toegevoegd.
• Halvarine en light producten: Ook deze smeerboters worden met behulp van chemische processen uit plantaardige olie vervaardigd. Het bevat wel vaak de helft minder aan vetten. Maar zoals je nu weet, is het helemaal niet nodig deze angstvallig uit je menu te weren. Halvarine en light boters voegen niets waardevols toe aan je voeding.
• Kokosolie: Je kunt kokosolie ook gebruiken om op je brood te smeren.